Hai nada que me atopei no YouTube con este programiño, Caçadors de paraules (Cazadores de palabras). Está en catalán pero encoméndovos ve-lo xa que é un programiño que che está ben interesante. Nel, o presentador percorre varios sitios (onde falan catalán, valenciano, aranés...) na procura do seu xeito de falar e ve-las diferenzas co catalán estándar.
Este programa televisivo é algo semellante á sección "Como falan en...?" do Ben falado! Así que se gozades dese apartado do Ben falado!, seguro que tamén vos gustará este programa. Pola contra, dura máis ou menos 25 minutos cada capítulo. É posible que tamén vos atopedes con algún comentario ou imaxe que non agrade, pola contra, merece a pena ve-lo se queredes aprender algo sobre os dialectos do catalán e valenciano. Ademais, tamén leva un pouco de humor para face-lo programa máis divertido.
Algúns capítulos: De verdade falan o catalán en Alguer? -http://www.tv3.cat/videos/221846725/De-veritat-es-parla-catala-a-lAlguer
Neste episodio os presentador vai na procuda no catalán de Alguer. Descobren que non todo o mundo sabe catalán e, coma outra sorpresa levada, a escola de catalán que hai non é de catalán. Isto semella sorprender ó presentador xa que é o Alguerés o que se aprenda. O catalán da Franxa - http://www.tv3.cat/videos/322099/El-catala-de-la-Franja
Como di o título, aquí móstrasenos o catalán da Franxa de Aragón. O seu catalán está en proceso de estandarización. Unha persoa defende que o que se fala na Franxa é catalán aínda que se coñeza con distintos nomes. Os nomes dos lugares - http://www.tv3.cat/videos/311439/Els-noms-de-lloc
De onde vén o nome da Cataluña? Ben, pois xa non nos faremos máis esta pregunta porque a dúbida xa está resolta. Veremos tamén máis aldeas e vilas. O aranés - http://www.tv3.cat/videos/297039/Laranes
É oficial en Cataluña, no Val de Arán. O capítulo enteiro está dedicado ó Aranés. Se queredes saber como é esta lingua, botádelle unha ollada!
[Gl.]
Queríavos encomendar certos programas da galega (TVG - Televisión de Galicia) para verdes xa que están moi ben e évos algo que non podía quedar atrás. Porei aquí os links para a vosa disposición.
O tema iráse editando para engadir máis programas. Se coñeces algún interesante, faimo saber!
[Esp.]
Quería recomendaros ciertos programas de la gallega (TVG - Televisión de Galicia) para que vierais ya que están muy bien y es algo que no podía quedar atrás. Pondré aquí los links para vuestra disposición.
El tema se irá editando para añadir más programas. Si conoces alguno interesante, ¡hazmelo saber!
[Pt.]
Queria-lhes recomendar uns programas da galega (TVG - Televisão da Galiza) para verem já que estão muito bem e é algo que não podia ficar atrás. Porei aqui os links para a vossa disposição.
O tema vai ser editado várias vezes para acrescentar mais programas. Se conheces algum interessante, faz-mo saber!
[Só en galego]
O primeiro programa é... Ben falado! É un pequeno espazo televisivo de máis ou menos cinco minutos cada capítulo. Trátanse temas moi variados, porén sempre relacionada cá lingua galega (orixe, dialectos, comparacións con outros idiomas...).
Este é a ligazón para a páxina oficial, onde podedes ver bastantes capítulos mais non dende o capítulo primeiro. http://www.crtvg.es/tvg/a-carta/capitulo-470-de-ben-falado-azou
Por sorte, no YouTube temos capítulos do Ben falado! dende os seus comezos. http://www.youtube.com/user/BreoganTS/videos?sort=dd&view=u&page=6
O segundo é Historias de Galicia. Cada capítulo dura case media hora... Aínda así, merece a pena. Este programa dedícase máis á historia de Galicia pero tamén tratando varios temas como a lingua ou a vida dos labregos ou a dos fidalgos galegos.
Pódena ver por onde queiran, pero a páxina oficial ten tódolos capítulos ata o momento. http://www.crtvg.es/tvg/a-carta/capitulo-1-onde-o-mundo-se-chama-galicia
[Gl.]
Navegando polo YouTube atopeime cun conto en occitano que quero compartir convosco, Blanca-nèu. Sen dúbida é un xeito de ver como é o idioma mentres o lemos. Aquí tedes o vídeo e mais o conto por escrito (pasoumo a persoa que subiu o vídeo. Está escrito en linguadociano, non sei se o seu xeito de ler/falar e tamén linguadociano). Gozádeo!
[Esp.]
Navegando por YouTube me encontré con un cuento en occitano que quiero compartir con vosotros, Blanca-nèu.Sin duda es un modo de ver como es el idioma mientras lo leemos. Aquí teneis los vídeos y el cuento por escrito (me la pasó la persona que subió el vídeo. Está escrito en lenguadociano, no sé si su modo de leer/hablar es también lenguadociano). ¡Disfrutadlo!
[Pt.]
Navegando pelo YouTube encontrei-me com um conto em ocitano que quero partilhar com vocês, Blanca-nèu. Sem dúvida é um modo de ver como é o idioma enquanto o lemos. Aqui tendes o vídeo e o conto por escrito (passou-mo a pessoa que subiu o vídeo. Está escrito em linguadociano, não sei se o seu modo de ler/falar e também linguadociano). Desfrutai-o!
Occitan Blanca-nèu e los sèt nanets
I aviá un còp-èra una reina que desirava una filha, una filha polida e doça amb la cara blanca coma la nèu, lo pel negre coma jaiet, la boca roja coma un glop de sang.
La drolleta venguèt al mond coma sa maire la voliá, e Blanca-nèu la nomencèron.
Per malur, la reina se moriguèt e lo rei se tornèt maridar amb una femna d'una granda beutat mas qu'aviá lo còr dur, dur coma una pèira.
Teniá dins sa cambra un miralh magic e sovent li demandava:
- Miralh, miralhet de ma vida. Ditz-me qui es la pus polida?
E lo miralh cada còp respondiá:
- O Reina, bèla reina, la pus bèla del mond es tu.
Mas Blanca-nèu creississiá. Èra venguda una joventa plan graciosa, plan risenta quand, un matin, allòc de la responsa acostumada, lo miralh magic diguèt:
- O Reina, tu ès bèla, plan bèla, mas Blanca-nèu es pus bèla que tu.
La Reina, fòla de gelosiá, cridèt un de sos servidors, li ordonèt de menar la princessa al mièg d'un bòsc e de l'escotelar.
Lo servidor menèt ben la joventa al bòsc mas agèt pas lo còr de la tuar. Li aconselhèt de s'enfúger, d'anar luènh, plan luènh e de tornar pas jamai al castèl de son paire.
Blanca-nèu sola, abandonada, desesperada corriguèt tot lo jorn pel bòsc sens saber ni ont anar ni que far. Aquel bòsc èra grand, escur, plen de bèstias salvatjas. La paura filha aviá plan páur.
Fin finala, sus boca de nuéit, arribèt a un ostalet que la pòrta n'èra duberta. Dintrèt e foguèt tota estabosida de véser la taula mesa e lo sopar servit. I aviá sèt escudèlas, plenas de sopa que fumava, e mai sèt veires plens de vin. Mas escudèlas e veires èran pichons, tan pichons qu'aquò estonava.
Blanca-nèu èra lassa e aviá plan talent. S'assietèt sus una cadiereta e comencèt de manjar. Quand agèt un pauc amaisada sa fam, montèt denaut per véser. Aquí i aviá una cambreta amb sèt lièits pichonets. Un aprèp l'autre, los ensagèt totes e, per acabar, se colquét sul darrièr.
Aquel ostal aparteniá a sèt nanets que tot lo jorn copavan lenha pel bòsc. Mentre que Blanca-nèu durmissiá, los sèt nanets tornèron del trabalh. Se trachèron sulcòp que qualqu'un aviá tocat las escudèlas. Doçamenton, montèron l'escalièr e vegèron la filha endurmida.
- Qu'es polida! diguèron totes. D'ont pòt venir?
Lo bruch de las paraulas despertèt Blanca-néu. En primièr, gaitèt los nanets amb de páur. Mas lèu se reprenguèt e, respondent de bon còr a sas demandas, lor contèt de fial en cordura çò que li èra arribat.
- E ben, diguèt lo pus ainat de totes, te demoraràs amb nosaus.
Totes los autres aprovèron.
- Nos faràs la menèstra e lo recapte. Seràs la mèstra de l'ostal. Mas pren garda! duèrbas pas la pòrta a degun. La reina es tan dolenta que te poiriá venir tuar, se te sabiá encara viva.
Blanca-nèu demorèt donc amb los sèt nanets. Fasiá la sopa, ruscadava, petaçava, teniá l'ostal net a plaser. E la vida èra agradiva tant per sos amics coma per ela.
Segura de la mòrt de Blanca-nèu, la reina dolenta questionava pas lo miralh magic.
Mas un matin, mentre que se cofava, li passèt pel cap d l'interrogar.
- Miralh, miralhet de ma vida. Ditz-me qui es la pus polida.
E lo miralh de respondre:
- O Reina, tu es bèla, plan bèla mas Blanca-nèu es pus bèla que tu.
La reina se levèt d'un saut e, de tan furiosa qu'èra, se cara fasiá páur. Sens pèrdre una minuta, se vestiguèt en vièlha e, mercés a sos grands poders, se desfigurèt de tal biais qu'èra pas possible de la conéisser.
En consultant un grand libràs, sapièt ont Blanca-nèu se trobava. E sulcòp s'adralhèt cap a l'ostal dels sèt nanets. Portava al plec del braç un panièr plen de bombets, de ribans e dentèlas.
- Bombets! ribans! dentèlas! qui vòl de ribans! qui vòl de dentèlas!
Atal cridava en passant devant l'ostalet. Blanca-nèu l'ausiguèt lo cap a la fenèstra e la vièlha faguèt tant e tant que fin finala la filha li durbiguèt.
Un còp dedins, la reina dolenta que parlava amb de mèl en boca, presentèt a la dròlla sos bombets e l'invitèt a s'ensajar lo que mai li agradava. Blanca-nèu se'l passèt al còs, preguèt la vièlha de l'ajudar a ne sarrar los ribans. Alavetz, fasent coma qui nosa, la bruèissa sarrèt tan fòrt que la filha tombèt estavanida.
Lo còp fait, la reina dolenta s'en anèt en rifanhant.
Quand los nanets tornèron a l'ostal, trobèron Blanca-nèu estirada sul pasiment, palla, inèrta, coma mòrta.
Tot en plorant, ensagèron de li portar secors. Li desfaquèron los vestits, descordelèron los ribans del bombet... E tan lèu lo bombet dubèrt, la joventa faguèt un grand sospir e li tornèt l'éime.
Quina jòia! los nanets èran tan contents que sautavan e dançavan altorn d'ela. Plan segur, volguèron saber çò que s'èra passat. E, un còp de mai, recomandèron a lor amiga que durbiguèsse pas a degun.
La reina, mercés al miralh, sapièt que Blanca-nèu èra tornada en vida. Alavetz, desguisada d'un autre biais, reprenguèt lo camin de l'ostal dels nanets. Aqueste còp dins son panièr portava penches.
- Penches d'argent! penches d'argent! qui vòl penches d'argent! cridava en passant davant l'ostalet.
Blanca-nèu, desbrembant çò qu'aviá promés, se'n faguèt bañhar una e permetèt que la vièlha la penchenèsse... Mas tanlèu qu'aquela masca li passèt la penche pel cap, la paura filha tombèt tornar inanimada. La penche portava poison.
Los nanets arribèron, trobèron la penche pel pel de la joventa, la ne tirèron e sulcòp Blanca-nèu se reviscolèt. Los nanets demandèron qu'oblidèsse pas mai sa promessa e que durbiguèsse pas a degun. "Entendes, Blanca-nèu? a degun!"
Mas la reina encara un còp demandèt al miralh qui èra la pus polida e sapièt atal que Blanca-nèu viviá totjorn.
Alavetz prenguèt una poma, bèla, lusenta e nolenta e la copèt en dos bocins. Sus la part la pus roja metèt de poison e sus l'autra res. Puèi, per sa magia, ajustèt las doás mitats que sul pic s'empeutèron. Botèt la poma dins un panièr plen de fruta e, vestida en paisana, s'en anèt a l'ostal dels nanets.
- Pomas! Bèlas pomas! Qui ne vòl? çò cridava.
Blanca-nèu anèt a la fenèstra e gaitèt sul camin.
- Me crompariás pas qualquas pomas?
- Non, brava femna. Regrèti plan, mas durbissi pas a degun.
- N'as qu'a far davalar un panièr amb una còrda e te farai tastar la pus polida. Se t'agrada, me'n cromparàs...
As páur? Tè, ieu ne vau manjar la mitat, e tu manjaràs l'autra.
Blanca-nèu, rassegurada, faguèt çò que la vièlha aviá dit. Mas agèt pas pus lèu mossegada la poma que tombèt pel sòl, mòrta.
Aqueste còp, per tant que los nanets faguèsson, la poguèron pas reviudar. Alavetz, desesperats, la metèron dins un ataüc de veire per la poder gaitar encara cada jorn. E Blanca-néu demorèt atal dins la sia caissa tansparenta, tan blanca e ròsa coma abans. Òm auriá dit que durmissiá.
Lo temps passava. Los nanets s'alassavan pas de la contemplar.
Un jorn, lo filh del rei que caçava venguèt a passar pr'aquí. Vegèt aquela mòrta tan polida e d'ela volguèt saber tot. Quand n'i contèron l'istòria, n'agèt lo còr tot esmogut. La beutat d'aquela figura doça l'embalinava que ne podiá pas destacar los uèlhs.
Los nanets se consultèron e un matin diguèron al prince.
- A vèm aimat Blanca-nèu coma se pòt pas dire e nos veses desesperats de sa mòrt. Mas nos pensam que l'aimas mai encara, ja que emai l'ajas pas coneguda la pòdes pas quitar... Se vòls, te la pòdes prene e l'emportar dins ton castèl.
Lo prince mercegèt plan los nanets e s'en anèt emportant la paura mòrta coma se foguèsse un tresaur. En camin, son caval qu'èra las, bronquèt sus una pèira e pataflau! l'ataüc tombèt.
Blanca-nèu al mièg del veire brigalhat èra pel sòl estirada. Lo prince la prenguèt a bèl braçat e l'anava tornar metre sul caval quand, de la boca de la joventa, lo tròç de poma sortiguèt. E tan lèu fòra de la boca la fruta empoisonada, la princessa durbiguèt los uèlhs e faguèt un riset.
- Qui ès, tu? demandèt. E ont me menas?
Lo prince, fòl de contetament, contèt tota l'istòria e, tornant partir al grand galop de son caval, se lancèt amb Blanca-nèu en cropa cap al castèl de son paire.
Sulcòp la novèla s'espandiguèt pel païs e tot lo monde aculhiguèt Blanca-nèu amb un gran estrambòrd.
La nòças se faguèron e durèron uèit jorns. Auriátz vist quina festa! I aviá de milierats de convitats e los pus costosits de totes èra - va sens dire - los sèt nanets.
La reina dolenta, quand aprenguèt lo bonur de Blanca-nèu, ne tombèt malauta e ne moriguèt.
O tema das procesións de mortos e/ou ánimas é propio da literatura e das tradicións culturais da Europa occidental dende a Idade Media. E a zona xeográfica ibérica na que a Santa Compaña influíu máis notoriamente considérase que é o territorio correspondente á antiga Gallaecia, incluíndo o norte de Portugal e Asturias, xa que esta zona posúe características que a identifican como unha comunidade, reflectidas nos seus contos e na súa literatura testemuñal.
Conta a tradición que a Santa Compaña é unha procesión de mortos ou ánimas en pena que percorren os camiños da parroquia, pero a crenza na Santa Compaña está rexistrada por fontes vencellada a tradicións europeas de raigame diferente ao cristianismo e anteriores no tempo.
Segundo o Dicionario dos seres míticos galegos, os termos Santa Compaña e Santa Compañía son nomes erróneos por contaminación culta, aínda que poidan usuarse de xeito eufemísticos nalgures, dado que a Compaña non é santa. A expresión vén do "sanctam cum pania", que pode asemellarse a "santa compaña". non obstante, unha tradución máis literal sería "que comen do mesmo pan", referíndose ao convite funeral no cal as ánimas levan os vivos para a procesión, sendo necesario finxir comer os manxares propostos e comendo un alimento propio aínda que sexa pan que se leve no bolsillo para librarse. A vixencia deste mito de relación dos vivos e dos mortos na sociedade galega recoñécese polos testemuños de fontes escritas ao longo da historia e polas hipóteses de estudos. Na súa función de mito, a disgregación das partes constituíntes da antiga sociedade galega, é dicir, a desaparización dun estilo de vida tradicional anterior que se constrúe dende a urbanización e a industrialización modernas. Polo tanto a cultura popular de finais do século XX e comezos do XXI considera a Santa Compaña como unha das lendas da mitoloxía popular galega máis arraigada no medio rural.
A súa vixencia queda constatada por diversos documentos da Inquisición no século XVI e comezos do XVII, mencionando xa a crenza, en Galicia, de ánimas errantes que non foron nin ó paraíso, nin ó inferno, nin ó purgatorio.
Risco considerou que o aspecto máxico da Compaña é só unha manifestación de relixiosidade fóra das normas e regras da relixión vixente, na que se atopan dunha banda o mundo da realidade, os lugares da parroquia, xente do pobo viva ou morta, e doutra banda referentes do imaxinario colectivo de códigos e símbolos culturais que vinculan a visión ó conceptual.
Non existe ningunha descrición consensuada sobre o que é a procesión. Cada testemuña da crenza, e son moitas, pode ter unha descrición diferente. De todos os xeitos, o fenómeno, explicado por aquel que o viu ou comunicado por outros, é sempre unha realización singular. A comitiva pode ser semellante á da cazaría salvaxe dirixida por Odín ou por un dos seus substitutos. A comitiva pode seferirse á hoste antiga das ánimas en procesión. Sen esquecer que pode tamén ser unha derivación das procesións de meigas.
Hai aquel que ve a Santa Compaña e hai aqueles que se poden chamar os "crentes", que cren na súa existencia ou que a dubidan no ámbito da súa crenza. No relato, hai elementos da vida material que cada un pode recoñecer como unha realidade da súa vida cotiá (os lugares da parroquia, as casas, etc), elementos que teñen unha realidade mental (as ánimas, os defuntos, etc.), así como elementos ficticios que só serven de decoración (o ambiente nocturno, as luces opacas, os murmurios inintelixibles, os corpos brancos e pálidos, etc.). Dentro dos elementos que teñen realidade mental pódense distinguir en aquelas ánimas da procesión que sen de xente coñecida, vivos ou mortos, daqueles que son figuras sen relación cos veciños.
A procesión adoita ir encabezada pola persoa viva que porta entre as súas mans unha cruz e mais un caldeiro con auga bendita; tras el, varias ánimas con cirios acesos, non sempre visibles, sígueno. A súa presenza faise notoria no cheiro a cera queimada e no vento que se ergue ó seu paso.
A persoa viva que precede esta procesión pode ser un home ou unha muller, dependendo de se o patrón da parroquia é santo ou santa. Ademais, o portador da cruz non pode en ningún momento volver a cabeza nin renunciar aos seus cargos precedendo á Santa Compaña. Só será ceibado cando atope a outra persoa polo camiño a quen lee entregar a cruz e mailo caldeiro, momento no que estoutro pasará a substituílo.
Para zafarse desta obriga de substitución, a persoa que vexa á Santa Compaña debe trazar un círculo no chan e deitarse boca abaixo sen mirarlle á cara a ningún espírito. Mentres tanto, a persoa que leva a cruz e o balde vólvese branco e vai adelgazando a cada paso que dá, ata que consegue darlle o caldeiro a outro.
O que si é comunmente aceptado é que a Compaña produce medo, xa que é considerada como sinal de morte. Pode ser porque a Compaña necesita dun vivo que leve a cruz e anda ás portas pedindo compañía.
Malia que na maioría das historias a Santa Compaña realiza as súas aparicións de noite, hai tamén casos citados nos que se fala de saídas diúrnas. A frecuencia pode ser de todas as noites á mesma hora como non. Cada visión é unha recreación e en cada localidade vai evolucionar segundo as necesidades socio-culturais do grupo onde está vixente.
Lisón Tolosona recolle en 1960 124 casos onde o motivo da procesión é para anunciar a morte, 32 casos para facer penitencia e 31 casos para castigar. Os nomes para chamar a procesión están relacionados co motivo da súa existencia.
Outros nomes da Santa Compaña son as da noite, antaruxada, avisóns, avexón, enxamio, estadea, estantiga, estandiga, estadeíña, pantaruxada pantalla, procesión das ánimas, rolda, roldiña, visión, visita, xáns ou pantasmas de vivos.
--------
[La Santa Compaña donde vivo]
Na miña vila din que a Santa Compaña é o espírito dunha persoa viva, que pode ser un neno como unha persoa maior, que guía unha procesión. Ese espírito pode que leve algo nas mans como non, non se sabe porque depende se se ve ou non. Tamén se di que leva un caldeiro con auga bendita.
A Santa Compaña dise que pode aparecer tanto de día coma de noite, a hora non é importante.
A procesión da Santa Compaña pode empezar a andar pola parroquia en canto morre alguén, é dicir, a súa procesión pode ser unha recreación da procesión do morto.
Ti non a poder ver vir. Só sentila. Cando te levou a Santa Compaña, ou anda preto, pode que cheires algo semellante como a cera, sentir un ar quente que pasa preto de ti ou escoitar os barbullos das almas que están a falar. O único xeito para que non guíes á procesión da Santa Compaña é prosinarse sempre ó saír dalgún sitio cara ó exterior. Ademais, non podes estar no medio e medio das portas da casa que conduzan ó exterior por se acaso tes a procesión na casa e así a podes deixar saír.
Como detalle curioso, tamén se di que cando pasas por un cruceiro non te podes prosinar por se hai algunha alma aferrada a ese cruceiro e de súpeto decide aferrarse a ti.
Na vila do lado din que a Santa Compaña pode levar tanto un caldeiro con auga bendita como unha cruz. Din tamén que non podes ver á Santa Compaña ós ollos para que non che pase o caldeiro e te condene a levar a procesión en busca doutra persoa a quen pasarlle o caldeiro. Liberarse dela, tan sinxelo como non a ver.
- Esquecinme de dicir que tamén se di que na procesión pode haber ata unhas 300 persoas. -
[Gl.] O abecedario en galego cos seus nomes correspondentes:
[Esp.] El abecedario en gallego con sus nombres correspondientes:
[Pt.] O abecedario em galego com os seus nomes correspondentes:
Grafía - Nome (Nombre) -> Pronuncia a - a [a] b - be [b] c - ce [θ], [k], [s*] d - de [d] e - e [e], [ɛ] f - efe [f] g - gue [g], [h*] h - hache -> non se pronuncia i - i [i] l - ele [l] m - eme [m] n - ene [n], [ŋ] ñ - eñe [ɲ] o - o [o], [ɔ] p - pe [p] q - que, qu** [k] r, rr - erre [ɾ], [r] s - ese [s] t - te [t] u - u [u] v - uve [b] x - xe [ʃ], ks z - zeta [θ], [s*]
* -> seseo (s*) e gheada (h*) ** -> nome alternativo. Non oficial.
