Conto en Occitano

[Gl.]
Navegando polo YouTube atopeime cun conto en occitano que quero compartir convosco, Blanca-nèu. Sen dúbida é un xeito de ver como é o idioma mentres o lemos. Aquí tedes o vídeo e mais o conto por escrito (pasoumo a persoa que subiu o vídeo. Está escrito en linguadociano, non sei se o seu xeito de ler/falar e tamén linguadociano). Gozádeo!

[Esp.]
Navegando por YouTube me encontré con un cuento en occitano que quiero compartir con vosotros, Blanca-nèu.Sin duda es un modo de ver como es el idioma mientras lo leemos. Aquí teneis los vídeos y el cuento por escrito (me la pasó la persona que subió el vídeo. Está escrito en lenguadociano, no sé si su modo de leer/hablar es también lenguadociano). ¡Disfrutadlo!

[Pt.]
Navegando pelo YouTube encontrei-me com um conto em ocitano que quero partilhar com vocês, Blanca-nèu. Sem dúvida é um modo de ver como é o idioma enquanto o lemos. Aqui tendes o vídeo e o conto por escrito (passou-mo a pessoa que subiu o vídeo. Está escrito em linguadociano, não sei se o seu modo de ler/falar e também linguadociano). Desfrutai-o!


Occitan

Blanca-nèu e los sèt nanets 
I aviá un còp-èra una reina que desirava una filha, una filha polida e doça amb la cara blanca coma la nèu, lo pel negre coma jaiet, la boca roja coma un glop de sang.
     La drolleta venguèt al mond coma sa maire la voliá, e Blanca-nèu la nomencèron.
     Per malur, la reina se moriguèt e lo rei se tornèt maridar amb una femna d'una granda beutat mas qu'aviá lo còr dur, dur coma una pèira.
     Teniá dins sa cambra un miralh magic e sovent li demandava:
- Miralh, miralhet de ma vida. Ditz-me qui es la pus polida?
     E lo miralh cada còp respondiá:
- O Reina, bèla reina, la pus bèla del mond es tu.
     Mas Blanca-nèu creississiá. Èra venguda una joventa plan graciosa, plan risenta quand, un matin, allòc de la responsa acostumada, lo miralh magic diguèt:
- O Reina, tu ès bèla, plan bèla, mas Blanca-nèu es pus bèla que tu.
     La Reina, fòla de gelosiá, cridèt un de sos servidors, li ordonèt de menar la princessa al mièg d'un bòsc e de l'escotelar.
     Lo servidor menèt ben la joventa al bòsc mas agèt pas lo còr de la tuar. Li aconselhèt de s'enfúger, d'anar luènh, plan luènh e de tornar pas jamai al castèl de son paire.


     Blanca-nèu sola, abandonada, desesperada corriguèt tot lo jorn pel bòsc sens saber ni ont anar ni que far. Aquel bòsc èra grand, escur, plen de bèstias salvatjas. La paura filha aviá plan páur.
     Fin finala, sus boca de nuéit, arribèt a un ostalet que la pòrta n'èra duberta. Dintrèt e foguèt tota estabosida de véser la taula mesa e lo sopar servit. I aviá sèt escudèlas, plenas de sopa que fumava, e mai sèt veires plens de vin. Mas escudèlas e veires èran pichons, tan pichons qu'aquò estonava.
     Blanca-nèu èra lassa e aviá plan talent. S'assietèt sus una cadiereta e comencèt de manjar. Quand agèt un pauc amaisada sa fam, montèt denaut per véser. Aquí i aviá una cambreta amb sèt lièits pichonets. Un aprèp l'autre, los ensagèt totes e, per acabar, se colquét sul darrièr.

     Aquel ostal aparteniá a sèt nanets que tot lo jorn copavan lenha pel bòsc. Mentre que Blanca-nèu durmissiá, los sèt nanets tornèron del trabalh. Se trachèron sulcòp que qualqu'un aviá tocat las escudèlas. Doçamenton, montèron l'escalièr e vegèron la filha endurmida.
- Qu'es polida! diguèron totes. D'ont pòt venir?
     Lo bruch de las paraulas despertèt Blanca-néu. En primièr, gaitèt los nanets amb de páur. Mas lèu se reprenguèt e, respondent de bon còr a sas demandas, lor contèt de fial en cordura çò que li èra arribat.
- E ben, diguèt lo pus ainat de totes, te demoraràs amb nosaus.
     Totes los autres aprovèron.
- Nos faràs la menèstra e lo recapte. Seràs la mèstra de l'ostal. Mas pren garda! duèrbas pas la pòrta a degun. La reina es tan dolenta que te poiriá venir tuar, se te sabiá encara viva.
     Blanca-nèu demorèt donc amb los sèt nanets. Fasiá la sopa, ruscadava, petaçava, teniá l'ostal net a plaser. E la vida èra agradiva tant per sos amics coma per ela.

     Segura de la mòrt de Blanca-nèu, la reina dolenta questionava pas lo miralh magic.
     Mas un matin, mentre que se cofava, li passèt pel cap d l'interrogar.
- Miralh, miralhet de ma vida. Ditz-me qui es la pus polida.
     E lo miralh de respondre:
- O Reina, tu es bèla, plan bèla mas Blanca-nèu es pus bèla que tu.
     La reina se levèt d'un saut e, de tan furiosa qu'èra, se cara fasiá páur. Sens pèrdre una minuta, se vestiguèt en vièlha e, mercés a sos grands poders, se desfigurèt de tal biais qu'èra pas possible de la conéisser.

En consultant un grand libràs, sapièt ont Blanca-nèu se trobava. E sulcòp s'adralhèt cap a l'ostal dels sèt nanets. Portava al plec del braç un panièr plen de bombets, de ribans e dentèlas.
- Bombets! ribans! dentèlas! qui vòl de ribans! qui vòl de dentèlas!
     Atal cridava en passant devant l'ostalet. Blanca-nèu l'ausiguèt lo cap a la fenèstra e la vièlha faguèt tant e tant que fin finala la filha li durbiguèt.
     Un còp dedins, la reina dolenta que parlava amb de mèl en boca, presentèt a la dròlla sos bombets e l'invitèt a s'ensajar lo que mai li agradava. Blanca-nèu se'l passèt al còs, preguèt la vièlha de l'ajudar a ne sarrar los ribans. Alavetz, fasent coma qui nosa, la bruèissa sarrèt tan fòrt que la filha tombèt estavanida.
     Lo còp fait, la reina dolenta s'en anèt en rifanhant.

     Quand los nanets tornèron a l'ostal, trobèron Blanca-nèu estirada sul pasiment, palla, inèrta, coma mòrta.
      Tot en plorant, ensagèron de li portar secors. Li desfaquèron los vestits, descordelèron los ribans del bombet... E tan lèu lo bombet dubèrt, la joventa faguèt un grand sospir e li tornèt l'éime.
     Quina jòia! los nanets èran tan contents que sautavan e dançavan altorn d'ela. Plan segur, volguèron saber çò que s'èra passat. E, un còp de mai, recomandèron a lor amiga que durbiguèsse pas a degun.

La reina, mercés al miralh, sapièt que Blanca-nèu èra tornada en vida. Alavetz, desguisada d'un autre biais, reprenguèt lo camin de l'ostal dels nanets. Aqueste còp dins son panièr portava penches.
- Penches d'argent! penches d'argent! qui vòl penches d'argent! cridava en passant davant l'ostalet.
     Blanca-nèu, desbrembant çò qu'aviá promés, se'n faguèt bañhar una e permetèt que la vièlha la penchenèsse... Mas tanlèu qu'aquela masca li passèt la penche pel cap, la paura filha tombèt tornar inanimada. La penche portava poison.
     Los nanets arribèron, trobèron la penche pel pel de la joventa, la ne tirèron e sulcòp Blanca-nèu se reviscolèt. Los nanets demandèron qu'oblidèsse pas mai sa promessa e que durbiguèsse pas a degun. "Entendes, Blanca-nèu? a degun!"

     Mas la reina encara un còp demandèt al miralh qui èra la pus polida e sapièt atal que Blanca-nèu viviá totjorn.
     Alavetz prenguèt una poma, bèla, lusenta e nolenta e la copèt en dos bocins. Sus la part la pus roja metèt de poison e sus l'autra res. Puèi, per sa magia, ajustèt las doás mitats que sul pic s'empeutèron. Botèt la poma dins un panièr plen de fruta e, vestida en paisana, s'en anèt a l'ostal dels nanets.
- Pomas! Bèlas pomas! Qui ne vòl? çò cridava.
     Blanca-nèu anèt a la fenèstra e gaitèt sul camin.
- Me crompariás pas qualquas pomas?
- Non, brava femna. Regrèti plan, mas durbissi pas a degun.
- N'as qu'a far davalar un panièr amb una còrda e te farai tastar la pus polida. Se t'agrada, me'n cromparàs...
As páur? Tè, ieu ne vau manjar la mitat, e tu manjaràs l'autra.
     Blanca-nèu, rassegurada, faguèt çò que la vièlha aviá dit. Mas agèt pas pus lèu mossegada la poma que tombèt pel sòl, mòrta.
     Aqueste còp, per tant que los nanets faguèsson, la poguèron pas reviudar. Alavetz, desesperats, la metèron dins un ataüc de veire per la poder gaitar encara cada jorn. E Blanca-néu demorèt atal dins la sia caissa tansparenta, tan blanca e ròsa coma abans. Òm auriá dit que durmissiá.
     Lo temps passava. Los nanets s'alassavan pas de la contemplar.

     Un jorn, lo filh del rei que caçava venguèt a passar pr'aquí. Vegèt aquela mòrta tan polida e d'ela volguèt saber tot. Quand n'i contèron l'istòria, n'agèt lo còr tot esmogut. La beutat d'aquela figura doça l'embalinava que ne podiá pas destacar los uèlhs.
     Los nanets se consultèron e un matin diguèron al prince.
- A vèm aimat Blanca-nèu coma se pòt pas dire e nos veses desesperats de sa mòrt. Mas nos pensam que l'aimas mai encara, ja que emai l'ajas pas coneguda la pòdes pas quitar... Se vòls, te la pòdes prene e l'emportar dins ton castèl.

     Lo prince mercegèt plan los nanets e s'en anèt emportant la paura mòrta coma se foguèsse un tresaur. En camin, son caval qu'èra las, bronquèt sus una pèira e pataflau! l'ataüc tombèt.
     Blanca-nèu al mièg del veire brigalhat èra pel sòl estirada. Lo prince la prenguèt a bèl braçat e l'anava tornar metre sul caval quand, de la boca de la joventa, lo tròç de poma sortiguèt. E tan lèu fòra de la boca la fruta empoisonada, la princessa durbiguèt los uèlhs e faguèt un riset.
- Qui ès, tu? demandèt. E ont me menas?
     Lo prince, fòl de contetament, contèt tota l'istòria e, tornant partir al grand galop de son caval, se lancèt amb Blanca-nèu en cropa cap al castèl de son paire.
     Sulcòp la novèla s'espandiguèt pel païs e tot lo monde aculhiguèt Blanca-nèu amb un gran estrambòrd.
     La nòças se faguèron e durèron uèit jorns. Auriátz vist quina festa! I aviá de milierats de convitats e los pus costosits de totes èra - va sens dire - los sèt nanets.
     La reina dolenta, quand aprenguèt lo bonur de Blanca-nèu, ne tombèt malauta e ne moriguèt.

La Fin